İşçilik alacakları 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. İşçi alacakları hesaplama işlemleri, İş Yönetmeliğinde ayrıntılı olarak belirtilmiş durumdadır. İşçi hukuki ve ekonomik açılardan iş verene bağımlıdır. İş sözleşmelerini, diğer hizmet ve vekâlet sözleşmelerinden ayıran bu bağımlılık unsurudur.

İşçilik alacakları işçinin çalıştığı süre zarfında hak ettiği emek karşılığı olan ücret ve tazminat gibi parasal değerlerdir ve bunda esas alınan her tam yıldır.  İşçilerin kendi haklarına ilişkin yeterli bilince sahip olmaması var olan bir durumdur.

İşçi alacaklarının bir kısmı feshe bağlı alacaklardır ve iş akdinin son bulması ile talep edilir. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücret alacağı ve kötü niyet tazminatı gibi alacaklar buna örnektir.
İşçi alacaklarının diğer bir kısmı ise feshe bağlı değildir. İş akdi feshedilmiş olsun veya olmasın işçi hak kazandığı zaman bunları talep edebilir. Bunlara ise ücret, fazla mesai ücreti, ugbt ücret alacağı gibi örnekler verilebilir.

Giydirilmiş Ücret ve Fazla Mesai Ücreti Nedir?

Giydirilmiş ücret, yol, yemek, yakacak, giyecek yardımı ve benzeri ek ödeneklerin hesaba katıldığı ödemelerdir. Giydirilmiş ücret esasen kıdem tazminatı hesabında kullanılır.

İş kanunun 41. Maddesi ile belirtilen “fazla çalışma” kural olarak haftalık 45 saati aşan çalışmadır. Bu haftalık çalışma süresinin aşılması halinde işçiye çalışılan fazladan saat için normal saatlik ücretinin %50 fazlası ödenir. Eğer haftalık çalışma süresi iş sözleşmesinde 45 saatten az olarak belirtilmişse, bu sürenin aşılması halinde normal saatlik ücretin %25 fazlası, fazla mesai ücretidir.  Fazla mesai ücretinde sadece haftalık çalışma süresi dikkate alınmaz. Diğer etkenlerinde hesaba katılması gerekir.

Yıllık İzin Ücreti Nedir?

İş Kanunun 53. Maddesinde “iş yerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.” ifadesi yer alır. Aynı madde yıllık izin hakkından vazgeçilemeyeceği ve hizmet süresi 1-5 yıl arası olan işçilerin 14 gün, 5 yıldan fazla olanların 20 gün, 15 yıl da dâhil olmak üzere ve üzeri hizmet süresi olan işçilerin 26 günden az olmayacak şekilde yıllık izin haklarının olduğunu belirtir.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Nedir?

İşçinin, iş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanunu’nda sayılan nedenler ile işinin son bulmasıyla alabileceği tazminattır. Bu tazminat için:

• 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçi olmak,
• En az bir yıl çalışmış olmak
• İş sözleşmesinin iş kanununda belirtilen nedenlerden biri ile işin sonlandırılması gerekir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesince, iş sözleşmesi feshedilmeden önce karşı tarafa yazılı olarak bildirim gerektiren bir tazminattır. İş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi durumunda, işçinin denemesi süresi içinde olmasında ya da haklı nedenlerle feshedilmesi halinde, ihbar tazminatı ödenmez.

İş Kazası, Meslek Hastalığı Tazminatı Nedir?

İş kazası geçirmiş olan işçinin, maddi ve manevi olarak gördüğü zararlara karşılık olarak alabileceği işçi alacağı (tazminat) olarak tanımlanır.

• Ölüm halinde cenaze giderleri, ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar
• Tedavi giderleri
• Çalışma gücünün azalması ya da yitmesinden doğan kayıplar,
• Kazanç kaybı,
• Ekonomik geleceğin sarsılmasından kaynaklanan kayıplar, talep edilebilmektedir.

Hafta Tatili Ücreti Nedir?

4857 sayılı iş Kanunu’nun 41. Maddesince hafta tatili, haftada altı iş günü çalışmış ya da çalışmış kabul edilmiş işçinin yedinci gün 24 saat boyunca sahip olduğu dinlenme hakkı hafta tatilidir.  Çalışılmayan hafta tatili gününün ücretini işveren tam olarak ödemek zorundadır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Nedir?

4857 sayılı iş Kanunu’nun 47. Maddesinde işçi, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazsa, o günün ücretini yine de tam olarak alır. İşçi bu günlerde çalışırsa, çalıştığı gün için bir günlük yevmiye alarak, ulusal bayram ve genel tatil günü çalışan işçi 2 yevmiye alır.

Ücret Alacağının Hesaplanması ve Uygulanacak Faiz

Ücret alacağının hesaplanması, diğer alacaklar gibi bir hesaplama sistemine tabi değildir. İşçiye ödenecek tutarın ne kadarı ödenmemişse bu talep edilebilir. İşçi ve işveren arasında ödeme günü açıkça belirtilmiş işe işvereni temerrüde düşürmeye gerek yoktur fakat açıkça belirtilmemişse, işvereni temerrüde düşürmek gerekir. Temerrüt yoksa faiz başlangıç tarihi, davanın açılma tarihi veya ıslah tarihidir. İşveren temerrüde düştüğü tarihten itibaren bu alacağa mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.