Öncelikli olarak Tüzel Kişi kavramına bakalım. Tüzel kişi, Türk Medeni Kanunu’nun 47. Maddesince tanımlanmıştır. Bu tanım “başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca özgülenmiş olan bağımsız mal toplulukları, kendileri ile ilgili özel hükümler uyarınca tüzel kişilik kazanırlar” şeklindedir. Tüzel kişiler bir varlığa sahiptir. Yani kendilerini oluşturmuş kişilerden bağımsız eylemde bulunabilmek, haklara sahip olmak ve borçlara ehil olmak gibi durumlara sahiptirler. Belli bir amaca özgülenmişlerdir. Bu amaç ticari, siyasi, sivil topluma hizmet olabilir.

Tüzel Kişilik Perdesinin Aralanması Nedir?

Tüzel kişiler, kendilerini oluşturmuş olan kişi ya da mal topluluklarından bağımsız ve ayrı kişilikler olarak tanımlandığından mal varlıkları da ortaklarının mal varlığından ayrıdır. Bu durum neticesinde, ortaklığın alacaklılarına karşın sadece ortaklığın sorumlu olacağına dair sınırlı bir sorumluluk ilkesi belirlenmiştir. Yani prensip şirketin borcundan dolayı ortaklarına, ancak koymayı önceden taahhüt ettikleri sermaye miktar kadardır.

Perdenin kaldırılması ise, borç ve yükümlülüklerden kurtulabilmek adına tüzel kişiliğin araç olarak kötüye kullanılmasını engellemek amacıyla ortaya çıkmış bir teoridir. Uygulama alanı bulmuş olan bu teori, ortaklara erişimi engelleyen hukuki bir kurgudur.

Tüzel kişilik perdesinin aralanması isminin sebebi, hukuki sorumluluktan kaçmak adına tüzel kişilik perdesinin ardına saklanmaya çalışmaları durumudur. İstisnai durumlar dışında bu perde sadece mahkeme kararı ile kaldırılabilir. Perdenin kaldırılması halinde gerçek borçlu kişinin sorumluluğu ortaya çıkartılır. Tüzel kişilik perdenin kaldırılmasıyla tüzel kişiliğin borç ve yükümlülüklerinden dolayı ortakların da sorumlu olabileceği gibi, ortakların borcundan tüzel kişinin sorumlu tutulması da doğabilecek sonuçlardır.

Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasının Türleri Nelerdir?

Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması hususu üç şekilde gerçekleşebilmektedir.

1-Düz Kaldırılması: Tüzel kişinin borcu sebebiyle, tüzel kişiyi oluşturmuş ortaklar ve şirket yöneticilerinin sorumlu tutulabilmesi durumu. Bu durumda tüzel kişiye ait borç ortakların kişisel mal varlıklarından karşılanarak ödenir.

2- Tersten Kaldırılması: Ortağın kişisel borcu sebebiyle doğrudan şirket mal varlığının sorumlu tutulması durumu. Tüzel kişilik perdesi ters kaldırılır ve şirket ortağın sahip olduğu borç sebebiyle şirket mal varlığına gider.

3- Çapraz Kaldırılması: İki kardeş şirketin olduğu durumlarda her iki şirket de bir ana şirkete bağlıdır. Ana şirketten yararlanılarak perde aralanır ve diğer yavru şirkete başvurulur. Bunun için, kardeş şirketler arasında iktisadi bir bütünlüğün olması mecburidir.

Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasının Söz Konusu Olduğu Haller Nelerdir?

Tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasının söz konusu olduğu üç genel hal vardır.

• Özkaynak Yetersizliği: Bu kavramda, şirketin öz kaynakları, dış kaynaklar ile giderilemeyen finansman ihtiyacını karşılamaya yetersiz olması durumunu ifade eder. Şirketin amacıyla ters şekilde yetersiz sermayeyle kurulmuş olmasıyla ortaklık öz kaynak yetersizliğini telafi edemez üçüncü kişilerle hukuki işlemlere girer ve alacaklıları zarara uğratır ise perde kaldırılır ve şirket ortaklarının sorumluluğuna gidilir.
• Yabancı Yönetim: Şirket hakim ortağının/ortaklarının kendi çıkarları için şirket ve şirket alacaklılarını zarara uğratacak şekilde kötüye kullanımda perde kaldırılır ve hakim ortağın sorumluluğuna gidilir.
• Ortakların Kişiliği ile Tüzel Kişiliğin Veya Mal Varlıklarının Karışması: Tüzel kişinin mal varlığı kardeş şirketin ya da ortağın mal varlığı ile karışır ve bu mal varlığın kime ait olduğunun tespiti mümkün olmaz ya da yapılan işlemin hangi şirket ya da kim tarafından yapıldığı belirlenemez ise bu yola başvurulur ve gerçek kişinin sorumluluğuna gidilir. Bu durumda herhangi bir ek koşulun oluşup oluşmadığına bakılması gerekli değildir.

Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Hakkında Yargıtay Kararı Örneği

Yargıtay, “Tüzel kişiliğin kötüye kullanıldığı bazı istisnai hallerde tüzel kişilik perdesi aralanmak suretiyle gerçek ya da tüzel kişi ortakların sorumluluğuna gidilebilecektir. Uygulamada ve doktrinde… çok istisnai hallerde Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Teorisinin uygulanmasının mümkün olabileceği de kabul edilmektedir.” (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi E. 2019/593, K. 2019/9655, T. 3.12.2019)