Tasarrufun iptali davası, borçlu tarafın alacaklıdan mal kaçırma amacı ile üçüncü kişilerce yapmış olduğu tasarrufun iptalinin talep edildiği davadır. Tasarrufun iptali davası, icra takibi sonucunda borçlarını tahsil edemeyen alacaklının, borçlunun geçmişte mal kaçırma amacı ile son 5 yılda yaptığı gayrimenkul ve menkul satışlarını iptal etmesi talebi ile alacaklarını almasını sağlayan davadır. Tasarrufun iptali davası 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 277 ve devamı maddelerince düzenlenmiştir. Tasarrufun iptali davalarında hak kaybı yaşanmaması için iyi bir danışmanlık hizmeti önemlidir.

Borçluya karşı açılan tasarrufun iptali davası sonucunda taşınmazın yeniden tahsiline gerek olmadan malın haczini veya satışını talep edebilir. Bu durumda borçlunun alacaklılara zarar verme amacı ile yaptığı işlemler alacaklı tarafından ispatlanmak zorundadır.
İptale gidilebilecek tasarruflar ise kanunda düzenlenmiştir. Bunlar:

İvasız Tasarrufların Butlanı (İİK Madde 278): İvasız tasarruf, karşılıksız kazandırma denilen tasarruflar, haciz ya da iflasın açılmasından geriye dönük 2 yıl içerisinde bağış durumunda iptale tabi olabilecektir.
Hangi tasarrufların bağışlama niteliğinde olduğu ise aynı maddede belirtilmiştir.
– Eşler arasında,
– Üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlığı
– Evlat edinen ile evlatlık arasında yapılmış bağışlamalar
– Sözleşmenin yapılması esnasında borçlunun değerinin çok altında kabul ettiği sözleşmeler
– Kendisine veya 3. kişinin menfaatine, borçlunun kaydı hayat şartı ile irat, ölünceye kadar bakma sözleşmesi veya intifa hakkı kurduğu sözleşmeler.

Acizden Dolayı Butlan (İİK Madde 279): Haciz ya da mal bulunmaması sebebi ile acizden veya iflasın açılmasından önce 1 sene içerisinde yapılmış olan işlemlerin batıl olduğu belirtilmiş olup bu işlemler de belirtilmiştir.
– Borçlunun teminat göstermeyi önceden taahhüt etmiş olduğu hallerin haricinde mevcut bir borcu temin etmek için vermiş olduğu rehinler,
– Para veya mutat ödeme vasıtalarından ayrı yapılmış ödemeler
– Vadesi gelmemiş borç adına yapılmış ödemeler
– Kişisel hakların kuvvetlendirilmesi için tapuya verilmiş şerhleri kapsar.
Fakat bu tasarruf durumlarında yararlanan üçüncü kişi durumu bilmediğini ispat ederse iptal davası reddedilir.

Zarar Verme Kastından Dolayı İptal (İİK Madde 280): Alacaklıya zarara sokma amacıyla yaptığı tüm işlemler iptale tabiidir. Borçlunun bulunduğu mali durumu ve zarar verme amacı, diğer tarafın bilmesi veya bilinmesi gereken açık emarelerin bulunması gerekir.
– 3. kişi borçlunun eşi, 3. dereceye kadar kan veya kayın hısımı, evlat edineni veya evlatlığı olursa borçlunun mali durumunu bildiği farz olacaktır. (İKK Madde 280/2)
– Ticari işletmenin ticari emtianın tamamını önemli bir kısmını devralan veya satan kişi borçlunun mali durumunu bildiği kabul olunacaktır. (İKK Madde 280/3)

Tasarrufun İptali Davası Şartları

Tasarrufun iptali davasında İİK’nun 278, 279 ve 280 maddelerinde yazılı olan iptal şartlarının bulunup bulunmadığı incelenmeden önce bazı ön şartların bulunması gereklidir.

Tasarrufun iptali davası, borçlu tarafın alacaklıya zarar vermek amacı ile mal kaçırmaya ilişkin yaptığı tasarrufların iptaline yönelik bir davadır. Yani davanın açılabilmesinin ilk şartı alacaklı ile borçlu arasında hukuki ilişkiye dayanan gerçek bir borç ilişkisinin olmasıdır.
Tasarrufun iptali davasında alacağa dayalı icra takibi dava açılma tarihinde kesinleşmiş olmalıdır. Yani borçlu hakkındaki icra takibi kesinleşmiş olmalıdır. Yargıtay’a göre başlatılmış icra takibi dava sırasında da kesinleşebilir.

Dava konusu olan tasarruf borcun var olmasının ardından yapılmış olmalıdır. Yani borç tasarruftan önce doğmuş olmalıdır. İptali istenen tasarrufun borcun varlığından önce yapıldığı ispatlandığı takdirde davanın reddi yönünde karar verilir.
Dava hak düşürücü süre içerisinde açılmalıdır. Tasarrufun yapıldığı andan itibaren 5 yıl içerisinde tasarrufun iptali davası açılmış olmalıdır.
Borçlu için alınmış geçici ya da kesin bir aciz vesikası bulunmak zorundadır.

Tasarrufun İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İcra ve İflas Kanunu madde 281 hükmünce tasarrufun iptali davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise davalının yerleşim yerinde bulunan asliye hukuk mahkemesidir.

Tasarrufun İptali Davasında Hak Düşürücü Süre

Tasarrufun iptali davası zamanaşımına değil hak düşürücü süreye tabi tutulur. Tasarruf iptali davaları 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu 284. Madde uyarınca dava konusu olan işlemin yapıldığı tarihten itibaren 5 yıllık bir hak düşürücü süreye tabi olur. 5 yıllık süre ilk tasarrufun yapıldığı tarihten itibaren başlamaktadır. İlgili madde şöyledir:

Hak düşürücü müddet:
Madde 284 – ( Değişik: 18/2/1965-538/119md.)
İptal davası hakkı, batıl tasarrufun vukuu tarihinden itibaren beş sene geçmekle düşer.